بلاگ
قهوه اکسلسا چیست و چه تفاوتی با سایر قهوه‌ها دارد؟
قهوه‌ها علاوه بر روبوستا و عربیکا دو نوع دیگر دارند که یکی از آنها اکسلسا است. قهوه‌ای که تنها حدود ۷ درصد از تولید جهانی را شامل می‌شود و با پروفایل طعمی خاصش، در دنیای قهوه جایگاه مهمی دارد. در حالی که بسیاری از مردم با عربیکا و روبوستا آشنا هستند، این سؤال پیش می‌آید: قهوه اکسلسا چیست و چه ویژگی‌هایی دارد که آن را از سایر قهوه‌ها متمایز می‌کند؟
خاستگاه قهوه اکسلسا کجا است؟
خاستگاه قهوه اکسلسا به آفریقای مرکزی بازمی‌گردد؛ جایی که نخستین بار در سال ۱۹۰۳ کشف شد. بعدها در سال ۲۰۰۶، این گونه به‌عنوان واریته‌ای از قهوه لیبریکا (Coffea liberica var. dewevrei) طبقه‌بندی شد.
امروزه بیشتر کشت آن در کشورهای آسیای جنوب شرقی انجام می‌شود:
- ویتنام: به‌ویژه در مناطق Central Highlands مانند لام دونگ و داک لک.
- فیلیپین: در باتانگاس و بخش‌هایی از میندانائو.
- اندونزی: در جاوا و سوماترا.
- مالزی و کنگو: در مقیاس محدودتر.
دانه قهوه اکسلسا: ظاهر و ساختار
دانه قهوه اکسلسا ویژگی‌های فیزیکی متمایزی دارد:
- اندازه و شکل: متوسط، بیضی کشیده و کمی چروکیده.
- رنگ دانه سبز: از سبز روشن تا زیتونی کدر.
- میوه (گیلاس قهوه): نسبتاً بزرگ، ۳ تا ۳.۵ سانتی‌متر طول دارد.
- میزان کافئین: متوسط (۰.۸۶ تا ۱.۱۳ گرم در ۱۰۰ گرم دانه)، بین عربیکا و روبوستا.
این خصوصیات باعث شده که برشته‌کاری قهوه و استخراج طعمی آن بسیار متفاوت از عربیکا یا روبوستا باشد.
ویژگی های قهوه اکسلسا
وقتی صحبت از قهوه اکسلسا می‌شود، اولین چیزی که توجه را جلب می‌کند طعم غیرمعمول و چندلایه آن است.
در یک فنجان اکسلسا، نت‌های میوه‌ای روشن مانند انبه، آناناس و گواوا به‌طور غافلگیرکننده‌ای با زیرلایه‌های خاکی و کمی دودی در هم می‌آمیزند و تجربه‌ای متفاوت خلق می‌کنند. این قهوه اسیدیته‌ای متعادل دارد؛ نه تیز و برجسته مثل عربیکا و نه تخت و سنگین مثل روبوستا.
با بادی قهوه متوسط تا کامل، حسی غنی در دهان ایجاد می‌کند که شباهت‌هایی به قهوه‌های لیبریکا دارد. هرچند عطر خام آن به اندازه عربیکا محبوبیت ندارد، اما در ترکیب‌های قهوه (Blend) به‌خوبی عمل می‌کند.
تفاوت قهوه اکسلسا با عربیکا، روبوستا و لیبریکا
برای درک بهتر جایگاه اکسلسا در دنیای قهوه، مقایسه آن با گونه‌های رایج ضروری است:
| ویژگی | اکسلسا (Excelsa) | عربیکا (Arabica) | روبوستا (Robusta) | لیبریکا (Liberica) |
|---|---|---|---|---|
| گونه گیاهی | Coffea liberica var. dewevrei | Coffea arabica | Coffea canephora | Coffea liberica |
| سهم تولید جهانی | ~۷٪ | ~۶۰٪ | ~۴۰٪ | ~۲٪ |
| ارتفاع کشت | ۰–۷۵۰ متر | ۱۲۰۰–۲۲۰۰ متر | زیر ۶۰۰ متر | ۲۰۰–۸۰۰ متر |
| میزان کافئین | متوسط (۰.۸۶–۱.۱۳) | پایین (۱.۲–۱.۵) | بسیار بالا (۲.۲–۲.۷) | پایین |
| پروفایل طعمی | میوه‌ای، خاکی، دودی | شیرین، شکلاتی، مغزی | تلخ و قوی | دودی، چوبی، خاص |
| بادی (Body) | متوسط تا کامل | سبک تا متوسط | کامل و سنگین | کامل |
| قیمت | نسبتاً بالا | متغیر | ارزان | بالا (کمیاب) |
اگر عربیکا را به خاطر ملایمت و قهوه روبوستا را برای قدرت و کافئین بالا می‌شناسید، اکسلسا دقیقاً بین این دو قرار می‌گیرد؛ با طعمی ماجراجویانه و پیچیده که همزمان یادآور میوه‌های استوایی و نت‌های خاکی و دودی است.
چرا قهوه اکسلسا کمیاب است؟
کمیابی اکسلسا تصادفی نیست؛ این گونه برای رشد نیازمند شرایط آب‌وهوایی خاصی است: مناطق گرمسیری مرطوب با رطوبت بالا. درختان اکسلسا ارتفاع بلندی دارند و همین موضوع برداشت را دشوارتر می‌کند.
علاوه بر این، عملکرد این درختان در مقایسه با عربیکا یا روبوستا پایین‌تر است، به همین دلیل کشاورزان کمتر تمایل دارند روی آن سرمایه‌گذاری کنند. به همین دلایل سهم اکسلسا از بازار جهانی کمتر از ۷ درصد است و حتی در بسیاری از آمارهای رسمی قهوه، مانند گزارش‌های سازمان بین‌المللی قهوه (ICO)، نامی از آن دیده نمی‌شود.
قیمت قهوه اکسلسا
قیمت قهوه اکسلسا به دلیل کمیابی و دشواری برداشت بالاتر از قهوه‌های معمولی است.
- قیمت یک بسته ۳۴۰ گرمی (۱۲ اونسی): بین ۲۰ تا ۲۵ دلار آمریکا.
- نسخه‌های خاص و کمیاب (Limited Edition): تا ۱۷۵ دلار برای هر بسته.
در ایران، با توجه به محدودیت واردات، قیمت نهایی وابسته به کیفیت رُست قهوه و کشور تولیدکننده متغیر است.
4 نکته به شدت مهم خرید اکسلسا!
اگر قصد خرید قهوه اکسلسا را دارید، به این نکات توجه کنید:
- منبع خرید مطمئن: فروشگاه‌های تخصصی قهوه یا تأمین‌کنندگان معتبر.
- نوع رست: رست روشن نت‌های میوه‌ای را برجسته می‌کند، رست تیره طعم‌های خاکی و دودی را.
- تازه‌برشت بودن: به دلیل عطر نسبتاً ضعیف، تازگی در کیفیت فنجان بسیار مؤثر است.
- نوع استفاده: به صورت تک‌خاستگاه یا برای ایجاد پیچیدگی در بلندها.
جمع‌بندی
قهوه اکسلسا یکی از کمیاب‌ترین گونه‌های قهوه در جهان است که جایگاهی بین عربیکا و روبوستا پیدا می‌کند: طعمی میوه‌ای و روشن، در کنار عمق خاکی و دودی. این ترکیب تضادگونه، آن را به انتخابی خاص برای افرادی تبدیل کرده که به دنبال تجربه‌ای متفاوت در فنجان قهوه خود هستند. دانه‌های اکسلسا عمدتاً از خاستگاه‌های محدودی در آسیا و آفریقا می‌آیند و همین کمیابی، قیمت آن را بالاتر از میانگین بازار قرار داده است.
با این حال، در فلیچیتا ما تلاش کرده‌ایم این قهوه کمیاب را با بالاترین کیفیت ممکن عرضه کنیم تا هم دوستداران قهوه خاص و هم باریستاهای حرفه‌ای بتوانند از فرصت تجربه یکی از متفاوت‌ترین طعم‌های دنیای قهوه لذت ببرند.